Płyn hamulcowy. Grzech zaniedbania, który zagraża bezpieczeństwu.

Płyny hamulcowe należą do elementów eksploatacyjnych w pojazdach i powinny być wymieniane zgodnie z zaleceniami producenta pojazdu. Z reguły wymiana płynu hamulcowego powinna nastąpić po dwóch latach eksploatacji. Płyn w układzie hamulcowym odgrywa bowiem kluczową rolę w prawidłowym działaniu systemów hydraulicznych. Ich zadaniem jest przenoszenie ciśnienia w układzie hamulcowym i smarowanie oraz ochrona przed korozją komponentów hydraulicznych. Ze względu na charakterystykę pracy układu hamulcowego – płyn hamulcowy, jako czynnik roboczy powinien charakteryzować się wysoką temperaturą wrzenia. Jeśli punkt wrzenia jest zbyt niski, przy dużym obciążeniu układu hamulcowego, na przykład podczas gwałtownego hamowania, wewnątrz objętości płynu może dojść do wydzielania się pęcherzy gazu. Ze względu na fakt, że płyn hamulcowy jest praktycznie nieściśliwy, pęcherze gazu powodują, że pedał hamulca wpada w podłogę, a hamulce tracą na skuteczności. W ekstremalnych przypadkach może dojść do całkowitej utraty możliwości zahamowania. Dzieje się tak, ponieważ gaz w odróżnieniu od płynu hamulcowego jest ściśliwy. Ponadto jakość działania układu hamulcowego zależy od lepkości płynu w nim pracującego. Nowoczesne płyny hamulcowe muszą gwarantować i umożliwiać szybką i prawidłową pracę nowoczesnych systemów bezpieczeństwa takich jak ABS i ESP®, poprzez niezmienną w czasie eksploatacji niskowiskozyjność przy bardzo szerokim spektrum temperaturowym. Płyny hamulcowe są higroskopijne, czyli pobierają wodę z otoczenia. Ta dostaje się do układu hydrauliki hamulcowej i miesza się z płynem. To prowadzi do spadku punktu wrzenia oraz utraty przez płyn właściwości ochronnych przed korozją. Również niskowiskozyjność płynu hamulcowego zmienia się wraz ze wzrastającą zawartością wody, co upośledza działanie systemów bezpieczeństwa ABS i ESP. W związku z tym konieczne jest kontrolowanie glikolowych płynów hamulcowych i ich regularna wymiana w układzie hamulcowym. Wymiana płynu hamulcowego jest konieczna także wtedy, gdy płyn w pojeździe osiągnie wskazywany przez producenta interwał wymiany (12 lub 24 miesiące).

Większość producentów samochodów napełnia układy hamulcowe fabrycznie płynami niskowiskozyjnymi o specyfikacji DOT 4 - klasa 6 (zgodnie z ISO 4925). Płyn hamulcowy ATE SL.6, jest płynem o identycznej, jak fabryczna specyfikacji. Ten wysoko techniczny płyn może znaleźć zastosowanie we wszystkich pojazdach produkowanych po 1990 r. dla normy  DOT4 i został stworzony specjalnie do pracy z elektronicznie sterowanymi systemami hamulcowymi. Płyn ten ma szczególnie niską wiskozyjność, wysoki punkt wrzenia suchego i mokrego oraz ulepszoną smarowność i podwyższoną ochronę antykorozyjną.

1. Płyn hamulcowy idealny do samochodów jeżdżących po europejskich drogach. Źródło: ATE

Do zastosowań specjalnych

Dla specjalnego zastosowania w sportach motorowych ATE oferuje płyn hamulcowy Typ 200 i Typ 200 The New Racing Quality. Płyny te wyróżniają się doskonałymi możliwościami wiązania wody i minimalnym obniżeniem punktu wrzenia w razie absorpcji wody.

Obsługa układu hamulcowego

ATE oferuje wszystko co jest niezbędne do profesjonalnej i szybkiej diagnozy oraz wymiany płynu hamulcowego. Oferta płynów hamulcowych ATE zawiera płyny DOT3, DOT 4 dla Oldtimerów ale i nowoczesnych pojazdów, a także płyny do jazdy sportowej oraz wysoko technologiczne płyny do systemów ESP®.

2. Profesjonalne przyrządy kontrolno-serwisowe oraz ochrona środowiska dzięki systemom utylizacji zużytego płynu hamulcowego. Żródło: ATE

Ilustracja 3. Czas reakcji układu ESP® przy zastosowaniu poszczególnych płynów hamulcowych. Źródło: ATE

Stuprocentową pewność o faktycznym stanie płynu hamulcowego w pojeździe otrzymamy tylko poprzez pomiar temperatury wrzenia. ATE oferuje w tym celu poręczny tester BFT 320 P – dostępny na rynku oferujący wydruk protokołu pomiarowego.
Tester umożliwia wygodny pomiar ze zbiorniczka wyrównującego w pojeździe. W prosty sposób menu prowadzi użytkownika aż do ukazania się po ok. 30 sekundach dokładnego wyniku pomiaru. Po uzyskaniu wyniku przyrząd zaleci wymianę płynu hamulcowego jeśli jest konieczna.

Oferta ATE do obsługi układów hamulcowych

Już od ponad 40 lat ATE rozwija Dział Wyposażenia warsztatowego niezbędnego do profesjonalnej obsługi układów hamulcowych we wszystkich autach europejskich oraz spoza Europy. Przyrządy do wymiany płynu hamulcowego i odpowietrzania układów hamulcowych są dziś niezbędne w każdym warsztacie, który chce fachowo i szybko serwisować układy hamulcowe. ATE wie o tym doskonale, ponieważ pod jej logiem powstała i działa najstarsza funkcjonująca w Europie profesjonalna sieć warsztatowa wyspecjalizowana w układach hamulcowych - ATE Centrum Hamulcowe.

Dla wszystkich, którzy zaufali jakości ATE, od ponad 40 lat firma ta oferuje wiele generacji urządzeń do wymiany płynu hamulcowego. Najpopularniejsze modele to: FB 30, FB 30S oraz FB 5EV. Dwa pierwsze przyrządy są najpopularniejszymi modelami stosowanymi w Polskich w serwisach autoryzowanych oraz nieautoryzowanych w tej grupie przyrządów. ATE oferuje także całe systemy zbierania, przechowywania i utylizowania zużytego płynu hamulcowego. Przygotowane zostały w tym celu: małe butelki do podłączania przy pojeździe, po 220 litrowe pojemniki zbiorcze do zlewania zużytego płynu hamulcowego

Procedura wymiany płynu hamulcowego

Przed przystąpieniem do wymiany/odpowietrzenia układu hamulcowego za pomocą urządzeń FB5EV, FB30, FB30S należy pamiętać o poprawnym przygotowaniu urządzenia do pracy:

• poprawne złożenie,
• poprawny, stabilny montaż zbiornika z płynem,
• poprawne uszczelnienie korkiem stożkowym „lancy” do zbiornika,
• odpowietrzenie wstępne urządzenia.

Należy również sprawdzić poziom płynu hamulcowego w zbiorniku z płynem, mimo że urządzenia posiadają sygnalizację niskiego stanu płynu hamulcowego, zapobiegając możliwości podania spienionego płynu hamulcowego.

Fot 5. Zestaw akcesoriów, czyli zbiorniki, pistolet ciśnieniowy, końcówki i korki do zbiorniczków są konieczne do przeprowadzenia fachowej wymiany. Źródło: ATE

Fot 6. Przed podłączeniem urządzenia odessać stary, zużyty płyn hamulcowy ze zbiorniczka wyrównawczego. W razie potrzeby starannie przepłukać aby żadne zanieczyszczenia nie były podane wraz z płynem hamulcowym do układu. Źródło: ATE

Fot 7. Uzupełnić zbiorniczek do poziomu 3-5 mm od górnej krawędzi zbiorniczka nowym płynem hamulcowym. Założyć szczelnie pasujący korek do podawania płynu hamulcowego i podłączyć urządzenie do założonego na zbiorniczku korka. Ustawić przełącznikiem wyboru ciśnienie podawanego płynu. Źródło ATE

Fot 8 i 9. Podnieść pojazd na podnośniku lub wykorzystać kanał warsztatowy , przygotować dostęp do odpowietrzników znajdujących się na zaciskach hamulcowych. Przygotować odpowietrzniki (ściągnąć gumki zabezpieczające, oczyścić, lekko popuścić i zamknąć ponownie). Zawiesić butle zbierającą poniżej odpowietrznika zacisku w którym rozpoczniemy wymianę płynu, założyć odpowiedni klucz do popuszczenia odpowietrznika oraz założyć na odpowietrznik rurkę butli zbierającej. Popuszczając odpowietrznik powodujemy przepływ płynu hamulcowego podawanego pod ustawionym ciśnieniem ze zbiorniczka wyrównawczego w kierunku odpowietrznika zacisku hamulcowego.

Urządzenia posiadają przełączniki do ustawiania ciśnień roboczych podczas wymiany płynu hamulcowego. Urządzenia FB 30, FB30S zapewniają odpowiednio stabilizowane elektronicznie ciśnienia 0,4bar, 1bar, 2,2bar lub możliwość ustawienia dowolnego ciśnienia przez regulację +/-.
Ustawienie odpowiedniego ciśnienia roboczego do wymiany/odpowietrzenia płynu hamulcowego w układzie hamulcowym musi odbywać się z zachowaniem ogólnej wiedzy mechanicznej oraz wskazówek z instrukcji serwisowej do danego pojazdu, w której podawane są informacje jakie ciśnienie ustawić w której fazie wymiany płynu hamulcowego, korzystając równocześnie z funkcji testerów diagnostycznych.

• wymiana płynu/odpowietrzenie układu hamulcowego.

Natomiast podczas wymiany okresowej, eksploatacyjnej płynu hamulcowego ciśnienia robocze możemy ustawiać stosując zasady:

• rozpocząć od ciśnienia 0,4bar jako bezpiecznego dla zbiorniczków wyrównawczych,
• jeśli zbiorniczek jest zamocowany za pomocą zaczepów mocujących, zawleczek do pompy hamulcowej możemy zastosować ciśnienia 1- 2,2 bar z zachowaniem ostrożności wynikającej jedynie z możliwości rozłączenia zbiorniczka od pompy hamulcowej.

Fot 10. bardzo uważać należy na zbiorniczki wyrównawcze zastosowane w pojazdach: VW Lupo, Polo, T4 Audi 80, 100, A4, A6 Skoda Fabia Seat Arosa. Maksymalne ciśnienie które można ustawić w tych samochodach podczas wymiany płynu hamulcowego to 0,4 bar. Źródło: ATE

UWAGA: Zbyt wysokie ciśnienie może spowodować pęknięcie zbiorniczka wyrównawczego !!!

W przypadku zbyt wysokiego ciśnienia nie uszkodzimy układu hamulcowego, pompy hamulcowej ani innych podzespołów, ponieważ problem dotyczy samego zbiorniczka lub jego mocowania na pompie hamulcowej. Ponadto ciśnienia, które występują w samej pompie podczas hamowania są na poziomie 100 bar i więcej. Jeśli przy wymianie płynu hamulcowego przy ustawionym ciśnieniu 2,2bar na koła osi tylnej nie płynie płyn hamulcowy, należy zredukować ciśnienie do 1bar i problem powinien ustąpić. Jest to często wynik pracy układu EBD. W innych wypadkach należy sprawdzić budowę układu hamulcowego jak na przykład system ATE(MKII), SBC(Mercedes), gdzie jest wymagane zastosowanie testera diagnostycznego do wymiany płynu hamulcowego, odpowietrzenia systemu oraz samej kontroli na zawartość powietrza.

W starszych rozwiązaniach należy zwrócić uwagę na zastosowanie korektora siły hamowania osi tylnej.

W instrukcjach serwisowych do nowszych pojazdów pojawiają się informacje aby podczas wymiany płynu/odpowietrzaniu układu hamulcowego użyć testera diagnostycznego oraz podawać płyn hamulcowy pod określonym ciśnieniem w różnych cyklach procedury. Taka procedura jest wymagana ze względu na zastosowane bloki zaworów hydrauliki systemów ABS/ESP.

Fot 11. Urządzenia posiadają ustawione ciśnienia robocze do współpracy z testerami diagnostycznymi wraz z manometrem potwierdzającym i monitorującym poprawność ustawienia i stabilizacji elektronicznej podawanego ciśnienia płyny hamulcowego. Źródło: ATE

Pamiętać należy również o kolejności wymiany płynu hamulcowego. Dla przypomnienia:

• w układach hamulcowych od systemów ABS, podczas wymiany eksploatacyjnej płynu hamulcowego należy pamiętać o rozpoczęciu wymiany od koła osi przedniej (najbliższego od agregatu ABS/ESP).

Warto wspomnieć o końcówkach do odpowietrzania układów sprzęgieł hydraulicznych ze standardowymi zestawami korków. Pamiętając, że sprzęgła odpowietrzamy podając płyn hamulcowy 0,4bar od wysprzęglika w kierunku pompy sprzęgłowej. Wymiana płynu - jak w układach hamulca od zbiorniczka.

Fot 12. Kierunek przepływu płynu podczas odpowietrzania hydraulicznie sterowanego układu sprzęgła powinien być odwrotny, czyli od wysprzęglika do zbiorniczka wyrównawczego. Do tego celu konieczne jest użycie końcówki pozwalającej założyć przewód ciśnieniowy na odpowietrznik. Źródło: ATE

Płyn zapominany przez kierowców

Od prawie dwóch lat ATE sprawdza stan płynu hamulcowego w samochodach poruszających się po polskich drogach. Na profilu w mediach społecznościowych publikowane są relacje z takich akcji odbywających się w całej Polsce podczas Pit stopów Moto Profilu oraz Przystanku Warsztat Inter Team-u. Dotychczas przy pomocy profesjonalnego urządzenia do badania płynu hamulcowego BFCS 300 skontrolowanych zostało około 8500 samochodów na terenie całego kraju. Niestety około 70% kierowców porusza się samochodami w których płyn hamulcowy nadaje się do natychmiastowej wymiany. W 15 % samochodów płyn powinien być wymieniony w terminie do 6 miesięcy. Wielu z kierowców nie miało świadomości że płyn hamulcowy powinien być w ogóle wymieniany.

Pomiary były dokonywane przez pobranie próbki ze zbiorniczka wyrównawczego gdzie temperatura wrzenia jest najwyższa. Wiedząc że największa zawartość wody jest przy zaciskach to w jakim stanie jest płyn właśnie tam jeżeli temperatura w zbiorniczku nigdy nie przekracza 150-170°C?

Fot 13. Rodzaje płynów hamulcowych, ich specyfikacje, numery katalogowe i objętości opakowań, a także informacje o maksymalnych interwałach między poszczególnymi wymianami. Źródło: ATE

Marek Warmus
Doradca Techniczny ATE